[1] Dette er den grønlandske oversættelse af et interview med civilingeniør Paul Marschall, som blev bragt i tidsskriftets nr. 6 1973. kalåtdlit-nunåt - nuna ineriartortitaq civilingeniør Paul Marschallip aperssorneKarnera nugterissoq: Christian Berthelsen Kalåtdlit-nunåt alapernaitarigitf nukagpiarautitdlunga inusugtutitdlu- ngalo Kalåtdlit-nunåne angalassarner- sstiit ilisimassagssarsiortarneritdlo ala- pernaitarilerpåka nalunaerutaussartutdlo agsut soKutigalugit atuartalerdlugit. angalanilerssårutinik pingårnerusorissav- nik taissaKarniåsaguma tåssåusåput Nor- gemiup Fridtjof Nansenip atuagkiai „sisorauserdlune sermerssuåkut itivi- neK" åma „eskimut inunerat". „eskimut inunerat" kalåtdlinik agdlautigingnigtu- ssoKingmikutitumikmalungnauteKarpoK. atuagkap tåussuma inuiaKatigitdlo kalåtdlit pissusmik nalunaerssutit kingor- na tåkiitartut alapernaitaKarnera atati- narpåt. taimailivdlunga kalåtdline inuia- KatigTngne ineriartorneic autdlavianit tungaveKartitdlugo maligtarisinausima- vara, nunanutdlo kinguarsimassunut av- dlanut ineriartortitaussunut nalendussini- arssarineK pingåruteKartutut misigisima- vara. ukiune kingugdlerne Kalåtdlit-nunåne pissaftut avisine agdlautigineKartarnere atuagkiat, nalunaerssugkat avdlatdlo ka- terssugariuarnerisigut avdlångornerujujg- ssuit malingnauvfigisinausoråka, pissar- tutdlo assilissatut erssersmiarnerat su- ngivfivne suliatut sangmissarilersima- vara. pissartune avdlanisut ilumortoK ersser- KigdluartoK tamatigut sarKumersmeKar- sinaussångilaK, kisiåne piviussup katiti- gagssartåta påsiuminaitsortaisa ilait atausiåkåt. atausiåkåt tamåko katiterne- Kariardlutik angnertungåtsiartumik er- ssersitsisinaussarput. sordlo åssersutiga- lugo KGH-p nungneKarnigssånik isuma- liutigssissut åma 1971-imit 85-imut ine- riartornigssamik pilerssårusiaK agdlau- tigineKartartorpagssuarnut nalerKiukåine nålagkersuissutigut pilerssårutit inerneri- ssaitdlo ingmingnut akerdlerigsorinar- put. sordluna Danmarke tamatumunåkut iluagtitsivatdlårsimångitsoK — tamåna sumik pissuteKarsimanerpoK. patsisausi- nåuput sujulerssueriauseK sujulerssuine- ritdlo tåukualo katiterneKarnerat pitsåu- ngitsusinaussoK. sordluna tamåna ersser- tOK ingerdlatsinerme akuliusimassut avi- sine oKauserissartagaisigut agdlautigi- ssartagaisigutdlo. Kavdlunåjuvdlune pa- katsinarpoK, tamatumunåkutdlo Kavdlu- nåjussuseK ajugausimårutigssaviungilaK. uvdlune aggersune imaKa Kalåtdlit- nunånit periautsinik nutånik safKumerso- 254 [2] KarumårpoK udvalgip politikerinik kalåt- dlinik ilaussortaKartup Kalåtdlit-nunåne hjemmestyreKalernigssamik (ingerdlat- sinerup Kalåtdlit-nunånitmeKalernigsså- nik) oKatdliseKartugssap Kalåtdlit-nunå- ta Danmarkivdlo akornåne pissusiussut oKatdlisigerérpagit. isumanarpit inutigssarsiornerup ani- ngaussarsiorneruvdlo årmgssZneKarne- rane nunane ineriartortitaussune avdlane pdsissat Kalåtdlit-nunåne atortulersine- Karsinaussut? 1964-ime Kalåtdlit-nunåliarKarnigssa- ma piarérsarnerane 51isimalersimavara pilerssårusiornerme — pilerssårusiorto- Karsimagune — påsissat ilisimassatdlo tamatuma nalåne Danmarkime pigine- Karérsut atorneKarsimagunångitsut tai- matutaordlo åma ineriartornerme påsi- ssat ilisimalersitait ineriartortitsineruv- dlumt KanoK ingerdlassariaKarneranik issigingningnerit taimane sareumerersut najorKutarineKarsimanatik. tamåna pit- saungilaK, G-60-ivdlo isumaliutigssissu- tåta isumaliutigssissutivdlo atortutmeKa- lernerata pitsaunerungålersingilåt. tama- tuma nalåne ineriartortitsineK påsissat tiingavigalugit angnertuneroKissumik ili- simassaKarfigineKalersimagaluarpoK. erKaimassariaKarpoK pingårtitdlugulo taissariaKardlune ikiorserneKartugssat siimvfiginiagagssatdlo tåssaungmata ine- riartornerup inungnut tungassortai, nu- nap inue, taimailiorm'kutdlo peKatauler- sineKarsinauniåsangmata. taimailiornig- ssamut atortussariaxarput assigmgitsuti- gut ilmiartitaunerit, aningaussatigut ikiorserneKarneK, teknikikut ikiorserne- KarneK åma nukit avatånit pissut sumne- rat. siinineK taimåitoK soruname naler- KusartariaKarpoK kulturikut, aningau- ssarsiormkut klimåkutdlo nuname suliv- figissame ilisarnautaussunut. sumnerup taimåitup 1950-imile autdlarterérnigsså kigsautiginarsimasinaugaluarpoK. Kalåtdlit-nunåne nalivtine pissusiussut erKarsautigalugit periauseK taimaitoK sule atortineKalersmauvdluarpoK - pissu- siussunut nalerKutungortitauvdlune. kisi- åne åssigmgitsut patsisauvdlutik måna atortmialernigsså ajornarnerugunaKaoK uvdluvtine suliagssanik amerdlaKissu- nik ingerdlataKalerfiussune ingangmik ingerdlatat tekninikimit nutaunerpåmit avatånit aggersunik sulissoKartunit ang- nertoKissumik sumvfigissaussut pissutsi- nut atugarissanutdlo avdlångorsimassu- nut nalerKusaruminåinerpåusåput. måna aperKutaunerulerpoK inuiaKatigingne ka- låtdline oKimaeKatigigsitsiniarssarinig- ssaK. naitsoralånguamik pingårnersiuinar- dlugo OKautigisagåine påsissat måko Kalåtdlit-nunåne atortutmeKarsinåuput: påsissåka nåpertordlugit sujugdlermik taigut anersåkut ftutigut ikiorsineK (in- tellektuel bistand) atorusungneruvara OKautiginiagkamik erKuinerungmat tek- nikikut ikiorsinermik (teknisk hjælp) pineKartartumit. tugdliutdlune aperKutaulerpOK ani- ngaussatigut ikiorsmerit inuiaKatigingni- lunit ikiortariaKartunut tungassut ani- ngaussalivf iginerat ardlåt sordleK pingår- tineKarnerussariaKarnersoK. aningaussa- linerit akigssaKarniarneK pitsaunerulersi- savåt, ikiortariaKartunutdlo tungassut aningaussalivfigineKarnerata aningau- ssartutaujuartut amerdlisisavai. avKusf- niat imeKarfiliatdlunit nunap aningaussa- tigut pigssarsiai angnerulersisavai, na- parsimaviuvdle atuarfiuvdlumt aningau- 255 [3] ssartutigssat pissariaKalersisavait. nåpar- simaTik inuit pereingnigssånut pissaria- KartuvoK. atuartitaunertaoK pissariaKar- tuvoK, atuartitsinerdle najorcutagssaKar- tariaKarpoK sujunertarissaKartariaKar- dlunilo. ineriartornerup ilåne suliagssa- mut pikorigsarneK atorfigssaKartmeKar- neruvoK atuagarssornikumaK pikorigsar- nerralt. aningaussarsiornerup aningaussalivfi- gineKarnera inuiaKatigmgnilunit ikiorta- riaKartunut tungassut aningaussalivfigi- nerat ingerdlaKatigigtariaKarput, am- ngaussatdle atugssamågkat ingmingnut nalendutdlutik angnertussusiat atorne- Karfigssåine pissusiussut najoreutaralugit avdlångorartugssåusaoK. kisalo: inussutigssarsiornerme sulivfit sut pissariaKarsorineKarpat ama sulissug- ssat pissariaKartut ilmiartitaunigssåt tu- nissagssiorfiulerumårtutdlo Kanos iliv- dlutik ingmingnut ataKatigigsineKasåpat? sulivfit namagsissaicarfiuvdluarsinaussut Kanorme tauva tugdleringnilerneKarsi- nåupat pilerssårusiorneKarsinauvdlutig- dlo (sujugdlermik tunissagssiutit tauvalo tunissagssiat) ? aperKutit tåukua p'issaria- Kalersfpåt pilerssårusiornigssaK nunap ilåne tunissagssiorfiussume OKartugssau- ssunit årKigssuneKartariaKartoK privati- mik ingerdlatanut atåssuteKartitdlugo. taimailivdlutik ikiorserneKalersmåuså- put Inuit atausiåkåt — imaxa atuartitauni- kut - imalumt inussutigssarsiornikut su- livfit aningaussatigut iliniartitaunikut- dlumt, sulivfeKarfik ineriartornermut na- lerKutusorineKarpat. aklssut naitsunguaK tåuna pingårner- siuinagaK åssersutimimnauvoK nunane ineriartortitaussune periautsit sut Kalåt- dlit-nunåne atorneKarsinaunerånut. 256 nuname nangminerme ataKatigigsitsi- ssumik årmgssussinigssap pingdruteKar- nera tikuartarpat. tamdna ~K.anorpiaK.-una påsissariaKartikit? nunap ilåne nangminerme åncigssussi- neK angnertunerussumik issigisagåine tå- ssamput ingmikortut pingåruteKarnerpåt nålagauvfingme tamarmiussume nålag- kersuissussut ikiorsinermikut periause- Karfigismaussalt ineriartortitsinermingne pilersisavdlugit ingerdlatsinerme tunga- vigssaussut inuiaKatigit nangminérdlutik ingerdlatsilerumårtugssat atorfigssaKar- tikumågait. angnikinerussumik issigisagåine tåssa- mput angatdlatitigut tusagagssatigutdlo nuname nangminerme atåssuteKaKati- gingnerit åma nuname nangminerme ava- tånilunit niuvernerme avKutinut pingår- nerussunut atåssuteKarnerit. tåssa imåi- POK: avKuserngit, Kimugtuitsut avKutait, ikerasaliat, umiarssuit ingerdlaorfé, ikår- tarfit, umiarssualivit, agdlagkerivfeKar- neK nalunaerasuartauteKarnerdlo il. il.. Kalåtdlit-nunåta kitå encarsautigalugo tåssausåput imåkut avKutit ineriartorti- nere (umiarssuit usissartautit ingerdlaor- fé). taimailiornerup Kalåtdlit-nunåta sineriå tamåt inutigssarsiorfingortisavå atauses. sorssungnerssup kingugdliup na- låne niorKutigssat USA-mérsut Kalåtdlit- nunåne umiarssualivingnut Kitiunerussu- nut ingerdlaneKartarput tåukunångånit- dlo avdlanut avguåuneKartardlutik. Ka- låtdlit-nunåne oKautigineKarpoK tamana nåmaginartumik ingerdlasimassoK. agsut erKumiginarpoK taimatut avguåussissar- neK ingerdlaterKingneKarsimångingmat pfssusigssamisorsorinarmat periauserdlo taimåitoK amerdlanerpåne periauserine- Karmat. [4] Jonathan Motzfeldt atuagagssiame „Grønland"ime nr. 4, 1973 oKauseKar- POK Grønlandsråde tdssaussoK iluagtitd- reriarfik Kalåtdlit-nunånut tungassutigut politikime pingdruteKartunik aulajangi- ne'K.dsatit dingo kalåtdlit politikerisa nå- magtumik suniuteKarfigismdungisdt. Grønlandsrådip Kavdlundt kaldtdlitdlo akorndne isumalio'K.atigigfmsinaunera vu- dlit KflMOK isumanarfigaiuk? Jonathan Motzfeldtip nalilmera tå- ssaunerarneKartariaKarpoK politikerip kalåliussup aulaniatårtup Københavnime politikikut nåmagsissaKarniartarnermine påsissainik tungaveKartoK. pissutsinik OKautigingningnerit påsineK ajornangit- dlat, åma nunap ilåne avdlame najuga- Kartut nålagkersuissut najugarissåne oKa- loKatigingnigtarneråne påsissat åssigait, — tåssa pissusiussut taimåitarsimåput, tamånale tungavigalugo pitsaunerarne- Karsmåungitdlat. kisiåne Kalåtdlit-nunåta Danmarkimut ungasissusia åma pissusiu- ssut ingmikordluinartut erKarsautigalugit sujuline taineKartunit avdlauneroKaut. Kalåtdlit-nunåne politikikut oKausig- ssaKartussut inatsissartutdlo ingmikut itumik atåssuteKaKatigigtariaKarput. tai- ma atåssuteKaKatigingneKarsinåusagpat landsråde sulissoKartariaKarpoK ingmi- kut påsisimassaKartunik sujunersutinik isumanigdlo Kalåtdlit-nunånersunik per- Kigsårtumik suliaringnigsinaussunik. tai- maingigpat atautsimeKataussut (kalåtdlit Kavdlunåtdlo) ingmingnut nalenciutdlu- tik naligingipatdlåsåput. åssiliångordlugo oKautigisaguvtigo imåipoK: atautsimé- Katigigtugssat nerrivingme akilerigdlutik inigssisimassariaKarput ingmikut påsisi- massaKartut tunuleralugit. avatåmt issigalugit ataKatigit tåuko — Grønlandsråd — GTO-mut nåkutigdli- ssoKatigit - KGH-p ingerdlatsinermine sujiinersuissoKarfia (Styrelsesråd for KGH) ingmikut itunik ilaussotautita- Kartut Kavdlunårtaisa agsut pissauneKar- figait. OKaluserissagssane tungavigssat nåpertuivdluarnerpåmigdlunit suliauga- luartut igdluinarsiortumik nalilerneKar- KajåssariaKartasaput. taimåitumik nalor- nissornaKaoK Grønlandsråde Kalåtdlit- nunåne politikikut inutigssarsiornikutdlo ineriartornerit sujuarsåsavdlugit periar- figssaKarsinaunersoK. kalåtdlip Grønlandsrådime inigssisi- manera åssersuneKarsinauvoK sordlo imaKa ipernaK nagguaitsumut sumniar- ssarigaluartoK. erKumigissagssaujuarpoK folketingip Ka- låtdlit-nunånut politikia aningaussarsior- nikut, ikiorsmikut inungnutdlo tungassu- tigut danskit ersarsartausiånut nalingi- naunerussumut taima ungasigtigingmat. tåssame taima misigisimanarpoK. atausiakåt encartorniåsagaluaråine ingassagpatdlåsaox, kisiåne taissariasar- poK nålagkersuissut inatsissartutdlunit nålagauvfiuvdlo ingmikortuane inger- dlatsissut akornåne politikikut atåssute- Kautaussumik peKarnigsså pingårtorujug- ssungmat ineriartorneruvdlo ingerdlane- rane aulajangissumik suniuteKarsinauv- dlune. tåssunga atatitdlugo taissariaKar- toKarpoK matummga : teknikikut ineriar- tornerme nåmagsiniagagssaKartitdlugo suliame sujulerssuissussoK nunap ingmi- kortuane sulivfiussume inigssisimassaria- KarpoK suliaK atausiåkåtigut malingnauv- figisinaujumavdlugo politikeritdlo nunap ingmikortuane akissugssaussut tamatu- munåkutdlo nunap inue atåssuteKarfigiv- dluarsinaujumavdlugit. isumat nalingi- 257 [5] nauvdlumartut pingåruteitartutdio tunga- vigalugit GTO-p sujulerssorneKarnerata Københavnime inigssisimanera pitsåu- ngitdluinarsimavoK. Grønlandsråde, mi- nistere ingangmigdlo GTO-mut nakutig- dlissoKatigit (Tilsynsrådet for GTO) tamatumuna angnertumik akissugssauv- feKarput. taima kukussumik inigssineK kalåtdlinut agsut ajornartorsiortitsisima- VOK akilerårtartunutdlo akisuvatdlårsi- maKalune. Kalåtdlit-nunåne ukiune kingugdlerne 20-ne intitigssarsiutitigut aningaussarsi- ornerme kalåtdlit peKatausinausimangi- nerdnut patsisaussut pingarnerpat stipat? ajornartorsiutinut taimåitunut patsi- saussut pingårnerssarigunarpåt Kalåtdlit- nunåta ineriartornigssåta perKigsårtumik pilerssårusiorneKarsimånginera imalCnit oKainartariaKarpoK : pilerssårusiortoKar- simangmera. nuname nangminerme ata- KatigTgsitsissumik årKigssussineK amigau- teKartumik ineriartorsimagpat — sordlo angatdlatitigut, inutigssarsiornerme ilini- artitaumkut il. il. — tauva ineriartorneK kigaitdlagtineKasaoK unigtmeKavigdluni- lumt, autdlarnerneKangitsuvigdlunilurut. Kalåtdlit-nunåne pissutsit tamåko ajor- nakusunguatsiangårmata nunap inuisa periusigssat takusmåungilait ajornakuso- rutigssaujumårtutdlunit pissutigalugit tu- nuarsimåinardlutik. angnikitsumartigut- dlunit autdlartitsigaluaråine — taimatume autdlartineic ilåtigut pitsauginarsinauvoK — sulivfiup sulivfik avdla pilersitarpå. ineriartorneK ineriartornermik avdlamik ilagssarsiortarpoK, sulineruvdlo avdlati- gutadK suIineK pilersitarpå. taineKarersup pårdlagtuanik ineriar- torsimångineK umngåinartungortitserKa- jåssarpoK. taima nikisanane kaujalukår- neK taimågdlåt avdlångortineKarsinau- VOK ineriartornigssaK pilerssårusioråine umåssuseKartumik suliagssat nåmagsinia- gagssat atausiåkåt tamardlufnaisa avdla- nut taperslssutitut ilivdlugit. tamåna ama naitsumik oitautigineKar- smauvoK tåssaunerardlugo nunap ingmii- kortuane aningaussarsiornerup inger- dlaornerata pilersineKarnera. politikikut ingerdlatsineK 1960-iki'me Kalåtdlit-nunåne autdlarnerneKartoK tå- ssaunerarsima'uat danskit periausé dssi- livdlugit suliagssaKartitsiniarnerme ani- ngaussatigutdlo ingerdlatsineK. låunawua politik måna Kalåtdlit-nunåne amngau- ssarsiornerme inos.atigingnermutdlo tu- ngassutigut pissutsine takuneiaarsmau- SSOKf Kalåtdlit-nunåne nalivtme pissusiussut soruname nunap ineriartortmeKalerne- rane politikiussup pilersitarai. inuiaicatigigtut kalåtdlisut ineriartor- nigssaK inutigssarsiorneruvdlo årKigssia- neKarnera perKigsårtumik pilerssårusior- neKarsimångigpata eKussorneKartugssau- VOK. pilerssårusiorneKarsimagaluarpat tamåna suniuteKartugssåusagaluarpoK suliagssat pivfigssaK Kanos angnertutigi- SSOK atordlugo nåmagsineKarnigssånut, nunavme inue sapmgisamik amerdlasut malingnaussariaKarput. angnertoKissumik igdluinarsiortumig- dlo aningaussalincKarsimangmat tekniki- kut pilersuinikutdlo suliagssaKarsimav- dlune aningaussarpagssuit nålagauvfing- mit atortineKarnerisigut tamånalo Dan- markime angnertumik sulivfigssaKartitsi- simangmat — torKaissumik avdlatdlunit avKutigalugit — erKortusorinarpoK peri- 258 [6] auserineKarsimassoK tåssauneråsavdlugo politik aningaussarsiornermik sulivfig- ssaKartitsiniarnermigdlo sujunertaKar- tOK. nunap inue — kalåtdlit — malingnau- nigssamut periarfigssaKasångigpata pi- lerssårusiorneKarsimångigpatdlo nåmag- singningniartugssat piumassardluinanga- jangmingnik iliorsinåusåput. Kalåtdlit- nunåne ingerdlatsinerup inernere kikut tamarmik takusinauvait. ukiut Kavsit ma- tuma sujorna ulorianautaussut erssersi- savdlugit periarfigssaKarsimavunga. erKigsisimassumik ineriartorneK sulivfit mikissunguit (agdlitdlarumårput) tuni- ssagssiornikut nagdlersutumik ataKati- gigsut (tunissagssiutit kisalo tunissag- ssiat) pilersineKarnerisigut atausiåkånut- dlo ineriartornigssamut ikiorsissarneK nalereutumik iliniartitaunikut sulivfitdlo atausiåkåt pilersineKarnigssånut ikiorsi- neK aulaniatårdlune sulinigssamut periar- figssaxartitsilisåput. auersåkut itutigut ikiorsineK taigutitut atusavdlugo naler- KunerpaugunarpoK. teknikikut ingmikut itutigut periaut- sine ikiorsissarneK teknikikut ikiorsiner- mik pinexartartup ilåinarå. teknikikut ikiorsineK tåssaungilaK periautsimik taku- titsineK, takutineKartup iliniarnigssånik ilaKarpoK. anersåkut ikiorsmermik taine- KartartoK tamatigut perorsainertaKarta- riaKarpoK sordlo agssagssornermik ilini- arnerme sujunertarineKartoK kingorna lærlingip nangminerdlune sulilerumår- nigsså. teknikikut ikiorsineK åssersuneKarsi- nauvoK angajorKat ilaisa Kitornamik suliagssaraluinik suliaringnigtarnerinut imalunit atuarfiup agdlautigissagssissu- tånik (fristil) agdlåussutdlugit mérKap nangminerdlune agdlautigingningnigsså- nut ilitsersussinigssaraluamingnut taorsi- utdlugo. teknikikut periautsine ikiorsi- ssarneK teknikikut ikiorsinermik pineKar- tartup ilåinarå. Kalåtdlit-nunåne assigingitsumik inu- tigssarsiute-K.arsinaunigssap ineriartorti- nigssånut atortugssat nuname nangmi- nerme pineKarsinaussut KanoK ipat, ka- låtdlitdlo sap'ingisamik angnertumik pe- Katatmigssåt suniuteTnarnigssåtdlo KanoK. il'wdlune isumangnaitdlisine'K.arsinau'va? atortugssat nuname nangminerme pi- neKarsfnaussut KanoK angnertutiginerat aningaussångordlugulunit KanoK naliler- neKarsinaunera oKauseKarfigisavdlugo ilisimassanik tiingavigssaKangilanga, ki- siåne inuiaKatigit atortugssat Kalåtdlit- nunåne ilisimaneKartut tungavigalugit napaniartugssat KularnångilaK avguaKa- tigigsitdlugo inutiniarnermingne angniki- neroKissunik atugagssaKartariaKasåput. tåssaussariaKasåput inuiaKatigit ani- ngaussatigut Danmarkimit ikiorserneKar- tuartut. ikiorsineK Savalingmiormiune atorneKartutut itoK imaKa erKarsautigi- neKarsinauvoK inuiaKatigingnik årKigssu- ssaorérsunik ineriartortitsisinaugame. aningaussatigut taimatut atugagssa- Kardlune sut inutigssarsiutausinaujumår- tut erssersiniaråine encarsautigineKarsi- nåuput igdloKarfit Kalåtdlit-nunånisut inutigssarsiorfeKartut sordlo Jyllandip kitåne, Norgeme Savalingmiunilo nuna- Karfit Skotlandimilo igdloKarfit aulisar- nermik inutigssarsiuteKarfiussut. soruna- me inutigssarsiutit Kalåtdlit-nunåne inu- tigssarsiutausinåungitsut ilånguneKaså- ngitdlat. 259 [7] mana tikitdlugo ajornartorsiutit ilåti- gut kalåtdlit ineriartornigssamut pivfig- ssaKartmiarnigssåta ersissutigineramsi- mågunarput. taimaigpat nuname nangmi- nerifie ataKatiglgsitsissumik årKigssussi- nerup, ilmiartitaunerup politikikutdlo pfssusiulersimassut amigauteKarnerat navsiiiaruminarnerusaoK, tamåkuame inutigssarsiornerup ineriartortinigssånut avKutigssap naniniarnigsså kalåtdlinut ajornardluinangajagtungortipåt. KularnångilaK inuiait amerdlanerpåt sumit nagguveKarnerat aperKutaunane pissusiussune taimåitune kalåtdlit periau- siåtut iliorsimåsagaluartut. 260 [8]